Պատրաստվել է Earlyone-ի հետ համագործակցությամբ (Google Play, iOS)։

Ըստ ՀՀ ոստիկանության տվյալների՝ 2024-ից 2025 թթ․առցանց խարդախությունների վերաբերյալ դիմումների թիվն աճել է (օրինակ՝ արձանագրվել է տասնյակ դեպք միայն կեղծ մարկետփլեյսների կայքերի միջոցով)։ Հայաստանում նման հանցագործնեը գնալով դառնում են ավելի հնարամիտ։ Եթե նախկինում դրանք պարզ «բանկի անունից» զանգեր էին կամ SMS-ներ «որ ինչ-որ բան եք հաղթել», ապա այսօր սխեմաները շատ ավելի բարդ են՝ կեղծ կայքեր, հարկայինից ուղարկված կեղծ նամակներ, կեղծ ներդրումային առաջարկներ։

Գլխավոր միտքը, սակայն, մնում է նույնը՝ ստանալ ձեր քարտի գումարը։

Այս հոդվածում կներկայացնենք իրական դեպքեր Հայաստանից և կպարզաբանենք՝ ինչպես պաշտպանվել, որպեսզի չընկնեք նման խարդախությունների թակարդը։

Դեպք 1․ կեղծ առաքման և առցանց-խանութների կայքեր

Ի՞նչ է տեղի ունեցել

Հայաստանում հայտնվել են առաքման ծառայությունների և մարկետփլեյսների կլոն-կայքեր։ Մարդուն SMS-ով կամ մեսենջերով ուղարկում են հղում, նա անցնում է և մուտքագրում քարտի տվյալները «առաքման վճարման» համար։ Գումարն անմիջապես փոխանցվում է խարդախներին։

Ինչպե՞ս պաշտպանվել․

1. Միշտ ստուգեք կայքի հասցեն․ խարդախները փոխում են մեկ տառ (օր․՝ onexx.am, onex.am-ի փոխարեն)։
2. Երբեք մի անցեք նամակում ուղարկված հղումով։ Մուտք գործեք կայք ինքնուրույն։
3. Առցանց գնումների համար օգտագործեք առանձին քարտ՝ հասանելի փոքր գումարով։

Դեպք 2․ կեղծ նամակներ «հարկայինից»

Ի՞նչ է տեղի ունեցել

Խարդախները նամակներ են ուղարկում Պետեկամուտների կոմիտեի անունից՝ «Դուք ունեք պարտք հարկային ծառայությունների համար։ Շտապ վճարեք այն»։ Հղումը տանում է կլոն-կայք, որտեղ պահանջում են մուտքագրել քարտի և անձնագրի տվյալներ։

Ինչպե՞ս պաշտպանվել․

1. Հիշեք՝ Պետեկամուտների կոմիտեն երբեք նամակով կամ SMS-ով չի պահանջում վճարում կատարել։
2. Պարտքի առկայությունը ստուգեք միայն e-tax անձնական հաշվով։
3. Կասկածելի նամակներն անմիջապես ջնջեք՝ առանց հավելվածներ բացելու։

Դեպք 3․ կեղծ ներդրումային առաջարկներ

Ի՞նչ է տեղի ունեցել

Զանգ «բանկից» կամ «ներդրումային ընկերությունից»՝ 20-ից 30% եկամտի խոստումով՝ առանց ռիսկերի։ Զոհին ցույց են տալիս «կապիտալի աճով» կեղծ կայք։ Այստեեղ գումար փոխանցելը հեշտ է, իսկ դուրս բերելն՝ անհնար։

Ինչպե՞ս պաշտպանվել․

1. Հիշեք՝ ոչ մի «երաշխավորված 20%» գոյություն չունի։
2. Բանկերը և լիցենզավորված բրոքերները երբեք չեն զանգում «գերշահույթի» առաջարկներով։
3. Ցանկացած ներդրումային ընկերություն ստուգեք ՀՀ Կենտրոնական բանկի ռեեստրում։

Դեպք 4․ խարդախություն՝ արհեստական բանականության միջոցով

Ի՞նչ է տեղի ունեցել

2025 թվականին Երևանում արձանագրվել են դեպքեր, երբ խարդախները կիրառել են ձայնային դիփֆեյքեր։ Մարդուն զանգահարում են, և նա լսում է «որդու», «դստեր» կամ «ղեկավարի» ձայնը։ Ձայնագրությունը գեներացվել է ԱԲ-ի միջոցով՝ սոցիալական ցանցերից վերցված մի քանի վայրկյան իրական ձայնից։ Ահա մի քանի տարբերակներ՝

1. «Պապ, խնդիր ունեմ, շտապ գումար փոխանցիր»։
2. «Խոսում է ձեր հաշվապահը, տնօրենն ասաց շտապ վճարել հաշիվը»։

Մարդն, ում զանգել են, առանց ստուգելու գումար է փոխանցում։

Ինչպե՞ս պաշտպանվել․

1. Երբեք գումար մի փոխանցեք միայն զանգի հիման վրա, անգամ եթե ձայնը ծանոթ է։
2. Հետ զանգեք այդ մարդուն պաշտոնական համարով կամ հարցրեք գաղտնաբառ, որը հայտնի է միայն ձեզ։
3. Զգուշություն դրսևորեք, եթե զրույցում ձեզ շտապեցնում են կամ ճնշում են գործադրում՝ արագ էմոցիոնալ որոշում կայացնել։

Դեպք 5․ կեղծ SMS-եր «կոմունալ ծառայություններից»

Ի՞նչ է տեղի ունեցել

Հայաստանում արձանագրվել են կեղծ SMS-ների դեպքեր, իբր «ԵԿՏՍ»-ից (տրանսպորտային քարտեր) կամ կոմունալ ծառայություններից՝ գազ, էլեկտրաէներգիա, ջուր։ Հաղորդագրությունում գրված է «պարտք» և ավելացված հղում՝ «առցանց վճարման» համար։ Օգտատերը, անցնելով հղումով, հայտնվում է կեղծ կայքում ու մուտքագրում քարտի տվյալները։ Դրանից հետո իր հաշվի ողջ գումարն անմիջապես գողացվում է։

Ինչպե՞ս պաշտպանվել․

1. Հիշեք՝ պաշտոնական կոմունալ ծառայությունները և ԵԿՏՍ-ը երբեք չեն ուղարկում վճարման հղումներ SMS-ով։
2. Պարտքի առկայությունը ստուգեք միայն պաշտոնական կայքերում՝ armeniapay.am, taxservice.am, «Գազպրոմ»-ի և «Էլեկտրացանցերի» հավելվածներում։
3. Վճարումներ կատարեք բանկային հավելվածով կամ տերմինալներով, ոչ թե չստուգված հղումներով։

Դեպք 6․ կեղծ էջեր և «նվերներ սուպերմարկետներից»

Ի՞նչ է տեղի ունեցել

Facebook-ում և Instagram-ում պարբերաբար հայտնվում են հայտնի հայկական բրենդների անունը կրող կեղծ էջեր՝ սուպերմարկետներ, բանկեր, էլեկտրոնիկայի խանութներ։ Այդ էջերում կազմակերպվում են «վիճակախաղեր», որոնք հաղթողներին խոստանում են նվեր-քարտեր, կենցաղային տեխնիկա կամ զեղչեր։ «Մրցանակը ստանալու» համար մասնակիցներից պահանջում են մուտքագրել քարտի տվյալներ կամ վճարել «փոքր միջնորդավճար»։ Արդյունքում էջն արագ անհետանում է, իսկ գումարներն ու տվյալները գնում են խարդախներին։

Ինչպե՞ս պաշտպանվել․

1. Ստուգեք, որ էջն ունի կապույտ նշան (պաշտոնական վավերացում)։
2. Երբեք գումար մի փոխանցեք «մրցանակի ստացման» համար․ իրական ակցիաները վճարումներ չեն պահանջում։
3. Ուշադրություն դարձրեք հղումներին՝ պաշտոնական բրենդներն օգտագործում են միայն իրենց դոմեյնները (օր․՝ sas.am, yerevancity.am)։
4. Կասկածելի էջերի մասին տեղեկացրեք սոցիալական ցանցի աջակցման ծառայությանը (support service), որպեսզի դրանք արագ արգելափակվեն։

Դեպք 7․ կեղծ Telegram-բոտեր «բանկերից»

Ի՞նչ է տեղի ունեցել

2024-2025 թթ․ Հայաստանում հայտնվել են կեղծ Telegram-բոտեր, որոնք ներկայանում են որպես բանկերի պաշտոնական ծառայություններ։ Օգտատերը գովազդ է տեսնում կամ ստանում հղում, անցում կատարում դեպի տելեգրամյան «բոտ» և կարծում, թե դա արագ միջոց է՝ մնացորդը ստուգելու կամ քարտ պատվիրելու համար։ Բոտը պահանջում է քարտի տվյալներ, CVV կոդ և նույնիսկ անձնագրային տվյալներ, որոնք անմիջապես փոխանցվում են խարդախներին։

Ինչպե՞ս պաշտպանվել․

1. Հայաստանյան բանկերը չեն օգտագործում Telegram-բոտեր հաճախորդների սպասարկման համար։
2. Բանկի պաշտոնական ալիքները և հավելվածները ստուգեք միայն կայքից կամ App Store / Google Play-ից։
3. Երբեք քարտի տվյալներ մի մուտքագրեք մեսենջերներում, նույնիսկ եթե ինտերֆեյսը «պրոֆեսիոնալ» է երևում։

Դեպք 8․ կեղծ «կրիպտո-ներդրումներ» և NFT-ստարտափներ

Ի՞նչ է տեղի ունեցել

Հայկական շուկայում սկսել են տարածվել «նոր ներդրումային հնարավորությունների» մասին հայտարարություններ՝ կրիպտո նախագծեր, NFT հավաքածուներ կամ «հայկական ստարտափներ՝ եկամտի երաշխիքով»։ Կազմակերպիչները խոստանում են կտրուկ աճ, ցույց տալիս կեղծ կարծիքներ և կայքեր։ Իրականում դրանք ամենասովորական ֆինանսական բուրգերն են, որտեղ նոր մասնակիցների գումարով վճարվում է հներին։ Երբ հոսքը դադարում է, նախագիծն անհետանում է՝ ձեր գումարների հետ միասին։

Ինչպե՞ս պաշտպանվել․

1. Ցանկացած ներդրումային հարթակ ստուգեք ՀՀ Կենտրոնական բանկի լիցենզավորված ընկերությունների ռեեստրում։
2. Հիշեք՝ կրիպտոյի կամ NFT-ի դեպքում «երաշխավորված եկամուտ» գոյություն չունի։
3. Մի փոխանցեք գումար այն նախագծերին, որոնք չունեն իրավաբանական գրանցում Հայաստանում։

ՀՏՀ․ հաճախ տրվող հարցեր ֆիշինգի մասին

Հնարավո՞ր է վերադարձնել գումարը, եթե այն արդեն փոխանցվել է խարդախներին։

Որոշ դեպքերում՝ այո, եթե անմիջապես դիմեք բանկ և հետվերադարձ պահանջեք։ Բայց հնարավորությունը կախված է իրավիճակից և ձեր արձագանքի արագությունից։

Ի՞նչ անել, եթե քարտի տվյալները մուտքագրել եք կասկածելի կայքում։

Անմիջապես արգելափակեք քարտը բանկի հավելվածի կամ զանգի միջոցով և նոր քարտ թողարկեք։

Ինչպե՞ս հասկանալ, որ զանգը կեղծ է։

Բանկի աշխատակիցները երբեք չեն հարցնում CVV կոդը կամ SMS-ով եկած գաղտնաբառը։ Եթե նման բան են պահանջում՝ դա խարդախություն է։

Անվտա՞նգ է գումարները պահել միայն քարտի վրա։

Այո, եթե միացված են SMS կամ push ծանուցումները։ Բայց ավելի լավ է առցանց վճարումների համար ունենալ առանձին քարտ։

Խարդախներից պաշտպանվելու ընդհանուր չեք-լիստ

1. Մինչև տվյալներ մուտքագրելը ստուգեք կայքի հասցեն։
2. Երբեք մի՛ անցեք SMS-ներով կամ նամակներով ուղարկված հղումներով։
3. Միացրեք SMS կամ push ծանուցումներ։
4. Առցանց վճարումների համար օգտագործեք առանձին քարտ։
5. Երբեք մի՛ հաղորդեք CVV կոդը և SMS գաղտնաբառերն օտարներին։
6. Ստուգեք ընկերությունները ՀՀ Կենտրոնական բանկի ռեեստրում։
7. Կասկածի դեպքում անմիջապես զանգահարեք բանկի պաշտոնական համարով։

Եզրափակում

Խարդախները խաղում են մարդկանց վախերի և ագահության վրա։ Բայց նրանց բոլոր սխեմաները ձախողվում են, եթե մտքում եք պահում մի պարզ կանոն՝ երբեք քարտի տվյալներ մի՛ մուտքագրեք այնտեղ, որտեղ վստահ չեք 100%-ով։

Օգտվեք AFM-ից՝ ֆինանսական անվտանգության նորություններին հետևելու և խարդախներից մեկ քայլ առաջ լինելու համար։