Ինչպե՞ս ներդրումներ կատարել Հայաստանում

Պատրաստվել է Earlyone-ի հետ համագործակցությամբ (Google Play, iOS)։

Բանկային հաշվին կամ կանխիկ գումար պահելը սովորաբար չի ապահովում կապիտալի գնողունակության պահպանումը՝ ինֆլյացիայի պատճառով։ Գումարներն աստիճանաբար արժեզրկվում են։ Այդ պատճառով, եթե ցանկանում եք, որ խնայողությունները եկամուտ բերեն, արժե մտածել ներդրումների մասին։

Երկու բառով՝ ի՞նչ են ներդրումները

Ներդրումներ են համարվում, երբ գումարները ուղղվում են այնտեղ, որտեղ դրանք կարող են եկամուտ բերել։ Դա կարող է լինել․

1. բանկային ավանդ, որտեղ եկամուտը տոկոսի տեսքով է,
2. պարտատոմսեր, որոնք ապահովում են ֆիքսված եկամուտ (կուպոն),
3. բաժնետոմսեր, որոնք տալիս են ընկերությունում բաժնեմասի իրավունք և երբեմն՝ դիվիդենտ,
4. անշարժ գույք, որը թանկանում է և եկամուտ է բերում վարձակալությունից,
5. ոսկի և այլ ակտիվներ, որոնք հնարավոր է շահութաբեր վաճառել ապագայում։

Գլխավոր գաղափարն այն է, որ գումարը նոր գումար բերի։ Բայց պետք է հիշել բալանսի մասին․ որքան բարձր է եկամտաբերությունը, այնքան բարձր է լինում նաև ռիսկը։

Հայաստանի բանկերն ուղղակիորեն չեն վաճառում բաժնետոմսեր ֆիզիկական անձանց։ Բաժնետոմսեր գնելու և վաճառելու համար անհրաժեշտ է բրոքերային հաշիվ բացել։ Երբեմն բանկն ինքը տրամադրում է բրոքերային ծառայություններ, բայց դրա համար գործում է առանձին իրավաբանական անձ՝ դուստր ընկերություն կամ ներդրումային դեպարտամենտ՝ ՀՀ ԿԲ լիցենզիայով։

Պարզ ասած․

1. Դեպոզիտ և ավանդ կարելի է բացել անմիջապես բանկում։
2. Իսկ բաժնետոմսեր կամ այլ արժեթղթեր գնելու համար բանկը ձեզ կուղարկի իր «դուստր» ընկերություն կամ գործընկեր բրոքերի մոտ։

Ինչո՞ւ արժե ներդրումներ կատարել Հայաստանում հենց հիմա

Ստաբիլ դրամ և ավանդների տոկոսի նվազում

Դրամը կայունություն է ցուցաբերում, ինֆլյացիան վերահսկվում է։ Սակայն ավանդների տոկոսադրույքները դրամով նվազել են մինչև տարեկան 6-ից 9%, հետևաբար, ինֆլյացիայի համեմատ շահավետ չեն։

Անշարժ գույքի գնաճ և վարձակալության պահանջարկ

Երևանում բնակարանների գները նկատելիորեն բարձրացել են, վարձակալությունն էլ մնում է պահանջված։ Երկարաժամկետ վարձակալությունը բերում է տարեկան 5-ից 8% եկամուտ, կարճաժամկետը՝ մինչև 12%։ Բայց կան ծախսեր․ ժամանակ, երբ տունը դատարկ է և գումար չի բերում, վերանորոգում, հարկեր։

Պարտատոմսերի շուկայի զարգացում և հարկային արտոնություններ

AMX (Armenia Stock Exchange) բորսայում հասանելի են պետական և կորպորատիվ արժեթղթեր։ Պետական պարտատոմսերը տարեկան 7-ից 11% եկամուտ են ապահովում, և ռեզիդենտներն ազատված են հարկից։ Կորպորատիվ պարտատոմսերը կարող են ապահովել +1-ից 3% եկամուտ, բայց ավելի բարձր ռիսկայնությամբ։

Հայաստանում ներդրումների տարածված ձևերը

Դեպոզիտներ և դեպոզիտային սերտիֆիկատներ

1. Եկամտաբերություն՝ մինչև 9% (դրամով), 5-ից 6% (արտարժույթով)։
2. Պլյուսներ՝ նվազագույն ռիսկեր, ավանդների ապահովագրություն մինչև 16 մլն ՀՀ դրամ։
3. Մինուսներ՝ եկամտաբերությունը միշտ չէ, որ գերազանցում է ինֆլյացիան, եկամուտից գանձվում է 10% հարկ։
4. Սերտիֆիկատները տալիս են ավելի բարձր տոկոս, բայց առանց վաղաժամկետ ելքագրման հնարավորության։
5. Օրինակ՝ 1 մլն դրամն 8% տոկոսադրույքով ավանդ ներդնելու դեպքում կբերի ձեզ 72 000 դրամ «մաքուր» եկամուտ՝ հարկերը վճարելուց հետո։

Պարտատոմսեր

1. Պետական պարտատոմսեր՝ եկամտաբերություն (7-ից 11% դրամով), ռեզիդենտներն ազատված են հարկից, նվազագույն ռիսկ։
2. Կորպորատիվ՝ եկամտաբերությունը բարձր է 1-ից 3%-ով, բայց ռիսկն էլ ավելի մեծ է, կուպոնները հարկվում են 10%։
3. Օրինակ՝ 1 մլն դրամ ներդրումն 9% տոկոսադրույքով բերում է 90 000 դրամ եկամուտ + անվանական արժեքի վերադարձ։
4. Խորհուրդ՝ սկսել պետական պարտատոմսերից՝ բանկի բրոքերի միջոցով։

Բաժնետոմսեր

1. Եկամուտ՝ դիվիդենտներ + բաժնետոմսերի գնաճ։
2. Պլյուսներ՝ բարձր շահույթի հնարավորություն, խոշոր միջազգային ընկերությունների հասանելիություն։
3. Մինուսներ՝ անկայունություն, երաշխավորված եկամուտ չկա։
4. Խորհուրդ՝ նորեկների համար՝ խոշոր ընկերությունների բաժնետոմսեր («blue chips») կամ ETF։

ETF (բորսայական ֆոնդեր)

1. Ակտիվների զամբյուղ է՝ բաժնետոմսերից, պարտատոմսերից կազմված։
2. Պլյուսներ՝ դիվերսիֆիկացիա, ցածր միջնորդավճարներ, հարմարավետություն։
3. Առևտուրը կատարվում է բորսայում՝ ինչպես բաժնետոմսերի դեպքում։ Կան տարբեր տեսակներ՝ ինդեքսային, ճյուղային, պարտատոմսերի։
4. Պարզ ասած, ներդրում եք կատարում ամբողջ շուկայի մեջ միանգամից, ոչ թե մեկ ընկերության։

Որտե՞ղ բացել բրոքերային հաշիվ Հայաստանում

Հայաստանում AMX (Armenia Securities Exchange)-ի միջոցով բաժնետոմսեր, պարտատոմսեր, ETF գնելով ներդրումներ կատարելու համար անհրաժեշտ է բրոքեր՝ բորսա մուտքի իրավունքով։ Ահա մի քանի հուսալի տարբերակներ՝

1. Apricot Capital՝ տեղական բրոքեր, առաջարկում է հաշվի հեռավար բացում, ցածր միջնորդավճարներ և ուսուցողական նյութեր։
2. Dimension՝ AMX-ի ուղղակի անդամ, բրոքերային ծառայություններ է մատուցում ներքին և միջազգային շուկաներում։
3. Freedom Broker Armenia (Freedom Holding)՝ միջազգային խմբի անդամ, տալիս է հասանելիություն միջազգային շուկաներին։

Շատ ներդրողներ նաև օգտագործում են միջազգային հարթակներ (Interactive Brokers, XTB, Capital.com, Swissquote)՝ արտասահմանյան շուկաներում գործելու համար։

4․ Անշարժ գույք․ եկամուտ և գնաճ

Բնակարան գնել, հետագայում այն վարձակալության հանձնելու համար՝ սա Հայաստանում մնում է ներդրում կատարելու ամենատարածված տարբերակը։ Վերջին տարիներին Երևանում բնակարանների գները զգալիորեն աճել են, և այս միտումը կարող է շարունակվել։ Սակայն աճի տեմպերը կախված են տնտեսությունից և պահանջարկից, ուստի կտրուկ թռիչք ակնկալել չարժե։

Օրինակ․

1. Երևանում մեկ սենյականոց բնակարանի արժեքը 2025 թ․ կազմում է մոտ 19 500 000 ՀՀ դրամ (≈ 50 000 USD)։

Երկարաժամկետ վարձակալության դեպքում՝

1. միջին գինը՝ 136 500 ՀՀ դրամ (≈ 350 USD) ամսական,
2. 11 ամսվա վարձակալությամբ տարեկան եկամուտ ≈ 1 501 500 ՀՀ դրամ,
3. դա կազմում է մոտ 7․7% բնակարանի արժեքից,
4. բայց հաշվի առնելով բնակարանի դատարկ մնացած ժամանակները, հարկերը և վերանորոգումը՝ իրական եկամտաբերությունը կազմում է 6-ից 7%։

Կարճաժամկետ վարձակալություն (Airbnb, Booking)՝

1. գինը՝ 11 700 ՀՀ դրամ (≈ 30 USD) գիշերը,
2. 70% բեռնվածության դեպքում (≈ 21 գիշեր ամսական) եկամուտը ≈ 245 700 ՀՀ դրամ ամսական,
3. 11 ամսվա կտրվածքով՝ ≈ 2 702 000 ՀՀ դրամ,
4. «կեղտոտ» եկամտաբերությունը հասնում է մինչև 13․8%։
5. Հաշվի առնելով միջնորդավճարները (10–15%), մաքրման, կոմունալ և սեզոնային ծախսերը՝ մաքուր եկամտաբերությունը կազմում է տարեկան 10-ից 12%։

Եզրակացություն՝ անշարժ գույքը կարող է եկամուտ բերել, բայց կարևոր է հաշվի առնել բոլոր ծախսերը, որպեսզի հաշվարկն օբյեկտիվ լինի։

5․ Վենչուրային ֆոնդեր և ստարտափ-հարթակներ

Հայաստանն ակտիվորեն զարգացնում է IT էկոհամակարգը, և այժմ մասնավոր ներդրողներն ունեն հասանելիություն այնպիսի վենչուրային ֆոնդերին, ինչպիսիք են․

1. FAST Foundation՝ գիտության և տեխնոլոգիաների ֆոնդ։
2. Granatus Ventures՝ Հայաստանի առաջին վենչուրային ֆոնդը, աջակցում է IT ստարտափներին։
3. HIVE Ventures՝ սփյուռքի ֆոնդ, որը ներդրում է կատարում տեխնոլոգիական նախագծերում։
4. Hero House / SmartGateVC՝ աքսելերատոր և ֆոնդ, որն աշխատում է վաղ փուլերում գտնվող ստարտափների հետ։

Խորհուրդ նորեկներին՝ նախքան ներդրումներ իրականացնելը լավ է մասնակցել ստարտափ-միջոցառումներին և փիչինգ-սեսիաներին։

Հիշեք, որ վենչուրը բարձր ռիսկայնությամբ ոլորտ է․ շատ նախագծեր փակվում են սկզբնական շրջանում, ուստի ներդրումների ծավալը չպետք է գերազանցի պորտֆելի 5-ից 10%-ը։ Բացի այդ, այստեղ նվազագույն ներդրման չափը միջին վիճակագրական ներդրողի համար բավականին բարձր է։

Որտեղի՞ց սկսել ներդրումները

Հայաստանում ներդրումներն այսօր հասանելի են յուրաքանչյուրին՝ անկախ նրանից ունեք 100 000 դրամ, թե 10 մլն։

1. մինչև 1 մլն դրամ՝ նպատակահարմար է սկսել ավանդներից և պետական պարտատոմսերից։
2. 5 մլն դրամից սկսած՝ կարելի է ավելացնել կորպորատիվ պարտատոմսեր և փոքր անշարժ գույք։
3. խոշոր կապիտալ՝ արժե դիվերսիֆիկացնել պորտֆելը և օգտագործել նաև այլընտրանքային գործիքներ։

Գլխավորը՝ հասկանալ, թե որտեղ եք ներդրում կատարում, և չվազել «առավելագույն եկամտաբերության» հետևից։

Եզրակացություն

Ներդրումները Հայաստանում դառնում են ավելի ու ավելի արդիական։ Այո, ավանդները կորցնում են եկամտաբերությունը, բայց պարտատոմսերը, անշարժ գույքը և բաժնետոմսերն ավելի մեծ հնարավորություններ են բացում։

Կարևոր է չփնտրել «իդեալական պահը», այլ սկսել պարզ պորտֆելից՝ 2-ից 3 գործիքներից, և պարբերաբար ներդրումներ կատարել։

Այդպես դուք կպաշտպանեք գումարն ինֆլյացիայից և կստեղծեք հիմք ֆինանսական անկախության համար։

Տվյալ նյութը չի հանդիսանում ներդրումային խորհրդատվություն․ բոլոր որոշումները ներդրողները պետք է ընդունեն ինքնուրույն։